Thu ngân sách nhà nước là gì


Thu ngân sách nhà nước là một hình thức cơ bản để huy động tập trung nguồn tài chính cho nhà nước

Để có nguồn tài chính đáp ứng nhu cầu chi tiêu, nhà nước thường sử dụng ba hình thức động viên đó là: quyên góp của dân, vay của dân và dùng quyền lực nhà nước bắt buộc dân phải đóng góp. Trong đó hình thức quyên góp tiền và tài sản của dân và hình thức vay của dân là những hình  thức không mang tính ổn định và lâu dài, thường được nhà nước sử dụng có giới hạn trong một số trường hợp đặc biệt. Để đáp ứng nhu cầu chi tiêu thường xuyên, nhà nước dùng quyền lực chính trị của mình ban hành các luật thuế để bắt buộc dân phải đóng góp một phần thu nhập của mình cho ngân sách nhà nước.

thu ngân sách nhà nước là gì

Khái niệm thu ngân sách nhà nước là gì

Thu ngân sách nhà nước là các quan hệ phân phối nảy sinh trong quá trình Nhà nước dùng quyền lực chính trị của mình tập trung một bộ phận tổng sản phẩm quốc dân để hình thành quỹ  tiền tệ tập trung  nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu Nhà nước

Từ khái niệm thu ngân sách nhà nước là gì ta thấy:

- Thu ngân sách nhà nước phản ánh các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình phân chia các nguồn tài chính quốc gia giữa nhà nước với các chủ thể trong xã hội.

- Chúng ta biết rằng, nguồn tài chính được tập trung vào ngân sách nhà nước chính là một phần thu nhập của các tầng lớp dân cư được chuyển giao cho nhà nước.

- Do vậy, việc xác định các khoản thu phải trên cơ sở giải quyết hài hoà giữa lợi ích nhà nước với lợi ích của các tổ chức, cá nhân trong xã hội.

- Thu ngân sách nhà nước trước hết và chủ yếu gắn liền với các hoạt động kinh tế trong xã hội. Mức độ phát triển kinh tế, tỷ lệ tăng trưởng GDP hàng năm là tiền đề và là yếu tố khách quan hình thành nên các khoản thu ngân sách nhà nước và quyết định mức độ động viên các khoản thu của ngân sách nhà nước.

- Về mặt nội dung, thu ngân sách nhà nước chứa đựng các quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị nảy sinh trong quá trình nhà nước dùng quyền lực tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước.

Đặc điểm của thu ngân sách nhà nước

-  Gắn liền với chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước

-  Gắn với các quá trình kinh tế và sự vận động của các phạm trù giá trị

Cơ cấu thu ngân sách nhà nước

- Cơ cấu thu ngân sách nhà nước là nội dung các khoản thu ngân sách nhà nước và tỷ trọng từng khoản thu trong tổng thu ngân sách nhà nước.

- Để phân tích, nghiên cứu, đánh giá và quản lý nguồn thu thì người ta sử dụng các tiêu chí để phân tích cơ cấu thu ngân sách nhà nước.

- Các tiêu chí này chính là căn cứ phân loại các khoản thu ngân sách nhà nước.

thu ngân sách nhà nước là gì

Căn cứ vào phạm vi nguồn phát sinh các khoản thu, thu ngân sách nhà nước được chia thành thu trong nước và thu từ nước ngoài

- Thu trong nước:

+ Nguồn thu trong khâu sản xuất

+ Nguồn thu trong khâu lưu thông – phân phối

+ Nguồn thu từ hoạt động dịch vụ

- Thu từ nước ngoài:

+ Thu từ vay nợ

+ Thu từ viện trợ

Căn cứ theo tính chất cân đối ngân sách

- Thu trong cân đối ngân sách nhà nước:

+ Thuế, phí, lệ phí   - Xem thêm: Thuế là gì

+ Thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước, bao gồm: thu nhập từ vốn góp của nhà nước vào các cơ sở kinh tế, tiền thu hồi vốn của nhà nước tại các cơ sở kinh tế, thu hồi tiền cho vay của nhà nước (cả lãi và gốc);

+ Các khoản thu khác theo luật định.

Trong các khoản thu nói trên thì thuế là nguồn thu chủ yếu, chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng thu của ngân sách nhà nước.

- Thu ngoài cân đối ngân sách nhà nước

+ Vay trong nước

+ Vay nước ngoài

Các yếu tố ảnh hưởng tới cơ cấu thu ngân sách nhà nước là gì

Một vấn đề hết sức quan trọng trong thu ngân sách nhà nước là việc xác định mức động viên và lĩnh vực động viên một cách đúng đắn, hợp lý. Điều đó không chỉ ảnh hưởng đến số thu ngân sách nhà nước, mà còn tác động mạnh mẽ đến quá trình phát triển kinh tế, xã hội. Mức động viên và lĩnh vực động viên lại chịu tác động của nhiều nhân tố kinh tế, chính trị, xã hội của quốc gia.

- Yếu tố chủ quan

Nhóm yếu tố chủ quan bao gồm bộ máy quản lý và điều hành.

Bộ máy quản lý càng gọn nhẹ, càng đơn giản bao nhiêu thì tỷ trọng thu càng được cao bấy nhiêu.

Năng lực, phẩm chất của cán bộ thu càng cao, càng tốt, thì quá trình thu sẽ càng được đẩy nhanh, không có tình trạng gian lận, tham ô tham nhũng, thì sẽ đẩy mạnh được hiệu quả của mức độ động viên của các khoản thu.

- Yếu tố khách quan

Chủ yếu liên quan đến diễn biến chu kỳ kinh tế. Mặc dù nhóm yếu tố này xảy ra là sự tất yếu của sự phát triển nển kinh tế. Tuy nhiên chúng ta có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, và có các biện pháp thích hợp, đồng bộ, và nâng cao vai trò kiểm tra kiểm sát các hoạt động lập dự toán, thu ngân sách nhà nước. Phối hợp với các bộ ban ngành để hạn chế những tác động xấu tới khả năng thu của nền kinh tế.

Thu ngân sách nhà nước khó khăn có thể làm gia tăng qui mô thâm hụt ngân sách nhà nước, tăng nợ công, tạo nguy cơ bất ổn kinh tế vĩ mô, đồng thời hạn chế khả năng tăng chi ngân sách nhà nước để kích thích kinh tế, tăng đầu tư công và xử lý nợ xấu cũng như miễn giảm thuế để hỗ trợ sản xuất kinh doanh. Chính sách quản lý giá và phí tác động tới lạm phát nhưng không hỗ trợ nhiều cho tăng thu ngân sách nhà nước do sức tiêu thụ bị hạn chế.

Do vậy, chúng ta luôn phải tìm ra giải pháp để tăng tỷ trọng các khoản thu thậm chí phải nghĩ tới cải cách cơ cấu thu để cho phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế – xã hội và theo mục tiêu của từng thời kỳ đó.

Bài tiếp: Chi ngân sách nhà nước là gì

 

dịch vụ báo cáo tài chính